Wie is er bang voor vergroening?
DOOR JO OTTENHEIM, MANAGER VERANTWOORD GEBRUIK EN DISTRIBUTIE NEFYTO
Het toelatingsbeleid van gewasbeschermingsmiddelen is ooit opgezet om boeren en tuinders te beschermen tegen kwakzalverij. Later is daar een stevige risicobeoordeling aan toegevoegd, ter voorkoming van negatieve effecten voor mens, dier en milieu. Mede door gebruik te maken van gewasbeschermingsmiddelen uit de innovatieve laboratoria van de gewasbeschermingsbedrijven kon de land- en tuinbouw de voedselproductie jaar op jaar verhogen. Intussen zijn toelatingseisen voor gewasbeschermingsmiddelen steeds strenger geworden. Daardoor is inmiddels sprake van een serieuze sanering van het middelenpakket en wordt gezocht naar alternatieven.
De geschiedenis lijkt zich te herhalen, want kwakzalvers in de gewasbescherming zijn er weer volop. De bedrijven doen zich veelal voor als op duurzaamheid gerichte startups die milieu en biodiversiteit hoog in het vaandel hebben en daarom veilige 'groene middelen' op de markt brengen. Toelatingen voor deze middelen vinden ze te tijdrovend en te duur. En eigenlijk in hun ogen ook niet nodig, want de 'natuurproducten' zijn van zichzelf al veilig, zo is de redenering. Daarmee schaden ze innovatieve startups en andere bedrijven die wel op legale wijze en op wetenschappelijke basis hun middelen op de markt willen brengen.
Bijna wekelijks krijgt de NVWA voorbeelden van niet-toegelaten zogenaamde groene producten met illegale gewasbeschermingsclaims. Een recent voorbeeld is een schimmelpreparaat dat volgens de leverancier 'in concurrentie gaat met andere schimmels zodat de plant minder snel aangetast wordt'. Een ander voorbeeld betreft een product dat door de leverancier als biostimulant in de markt wordt gezet en waaraan drie procent van het zware metaal koper is toegevoegd. De leverancier presenteert daarbij de gewasbeschermingsclaim dat het product 'een neveneffect kan hebben op schadelijke bacteriën en schimmels'. Let vooral ook op het gebruik van het woord 'kan'. Siliconen in borstimplantaten staan ter discussie. Maar als gewasbeschermingsmiddel worden siliconen zonder toelating ingezet tegen onder meer de eikenprocessierups.
Wellicht herinnert u zich de fipronil-affaire nog in de bestrijding van bloedluizen bij pluimvee. In die tijd werd Nefyto gebeld door een verontruste teler. Hij had een 'onduidelijk' middel over zijn gewas gespoten en vroeg zich nu af of dat tot 'fipronil-achtige toestanden' kon leiden. Laat ik vooropstellen dat ik hoop dat deze ellende iedere sector bespaard blijft. Maar als telers grijpen naar niet-gereguleerde middelen kun je dit niet uitsluiten.
En wat te denken van het gebruik van obscure (bacterie)preparaten waarvan de inhoud en samenstelling niet eens duidelijk zijn? Telers die een niet-toegelaten product gebruiken en weten dat het product direct of indirect iets doet tegen een ziekte of een plaag, houden zichzelf voor de gek. Want ze weten waarschijnlijk heel goed dat het om een niet-toegelaten gewasbeschermingsmiddel gaat en brengen daarmee niet alleen hun eigen bedrijf, maar ook hun sector ernstig in gevaar.
In augustus 2019 kondigde de NVWA aan dat er risicogerichte inspecties zouden worden uitgevoerd naar de verkoop van 'groene' gewasbeschermingsmiddelen. De NVWA stelde daarbij ook dat niet-toegelaten gewasbeschermingsmiddelen risico’s opleveren, omdat de veiligheid ervan niet is aangetoond. We zijn nu bijna twee jaar verder. Uiteraard moeten we begrip hebben voor vertragingen bij inspecties als gevolg van de coronacrisis. Maar het wordt inmiddels wel tijd voor actie.
Overigens zijn ook Nefyto-deelnemers bezig met het vergroenen van hun portfolio (zie Graadmeter Groene Gewasbescherming). En uiteraard mopperen ook zij over de lange en kostbare toelatingsprocedure voor deze producten. Echter, Nefyto-deelnemers houden zich aan wet- en regelgeving en aan de Product Stewardship Gedragscode van Nefyto, en brengen alleen toegelaten producten op de markt. Dat diverse andere bedrijven het minder nauw nemen, steekt uiteraard. Is de industrie bang voor déze vorm van vergroening? Zeker, want groene middelen zonder toelating kunnen (zoals dat ook gebeurde met de fipronil-affaire) zware schade toebrengen aan de eigen sector en de veiligheid van onze voedselproductie.